Zmiany w normie ISO 9001:2015

Tekst Normy ISO 9001:2015 został przeredagowany w taki sposób, aby była łatwiejsza do stosowania przez firmy usługowe. Termin „wyrób" zastąpiono terminem „wyroby i usługi", który uwzględnia wszystkie kategorie danych wyjściowych (sprzęt, oprogramowanie, usługi, materiały przetworzone). Wyodrębnienie usług ma na celu podkreślenie różnic w stosowaniu niektórych wymagań w odniesieniu do wyrobów i usług. 

Organizacja – kontekst i kultura

Wprowadzono wymagania dotyczące określenia kontekstu organizacji oraz stron zainteresowanych istotnych dla systemu zarządzania jakością, ich potrzeb i oczekiwań, które wpływają na planowanie systemu zarządzania jakością i mogą być wykorzystane jako dane wejściowe do opracowania systemu.

Kontekst organizacji jest nowym pojęciem odzwierciedlającym konieczność dostosowania systemu zarządzania do okoliczności wpływających na funkcjonowanie organizacji. 

Jest to „kombinacja czynników wewnętrznych i zewnętrznych, które mogą wpływać na podejście organizacji  do opracowania  i osiągania swoich celów". 

Organizacja powinna określić czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, które mają wpływ - pozytywny lub negatywny - na zdolność organizacji do osiągnięcia zamierzonych wyników. Czynniki te mogą się zmieniać, dlatego powinny być regularnie monitorowane i przeglądane. Zrozumienie kontekstu jest niezbędne do zapewnienia podstaw do określenia kluczowych elementów systemu, takich jak zakres systemu zarządzania jakością, procesy, polityka, cele jakościowe, ryzyka i szanse.

Czynniki zewnętrzne są określone poprzez warunki kulturowe, społeczne, polityczne, prawne, finansowe, technologiczne, ekonomiczne i konkurencyjne na szczeblu międzynarodowym, krajowym, regionalnym lub lokalnym.

Czynniki wewnętrzne zwykle obejmują wartości, kulturę organizacji, wiedzę organizacji, wewnętrzne wymagania dotyczące efektów działalności.

Kultura organizacyjna jest zbiorem zasad i norm obowiązujących w firmie, które ją wyróżniają, scalają, świadczą o jej indywidualności i niepowtarzalności. Wyróżniamy 3 poziomy:
- poziom symboli (logo firmy i certyfikaty ISO 9001:2015, ISO 3834-2, EN 1090),
- poziom zasad i wartości;
- misja przedsiębiorstwa.

Wieloletnie funkcjonowanie na rynku i zdobyte doświadczenie określają niematerialne wartości  przedsiębiorstwa, na które składają się:
- Kodeks wartości.
- System oceny kompetencji.
- Know-how.
- Reputacja firmy.
- Ustalone procesy biznesowe.
- Listy klientów.
- Kontrakty.
- Projekty wyrobów i usług.

Norma wymaga, aby organizacja określiła „strony zainteresowane, istotne dla systemu zarządzania jakością i odpowiednie wymagania tych stron zainteresowanych oraz  monitorowała i przeglądała informacje dotyczące tych stron zainteresowanych i ich wymagań".

Organizacja powinna być nastawiona na spełnienie wymagań i oczekiwań wspólnie zainteresowanych partnerów. Partnerami firmy są na ogół: klienci, pracownicy, dostawcy, właściciele i społeczeństwo.

Głównymi partnerami firmy są klienci, którzy są zainteresowani jakością i zgodnością  z wymaganiami oferowanych wyrobów i usług.

Wszyscy pracownicy firmy są zainteresowani zadowoleniem z pracy, rozwojem własnym i mają świadomość odpowiedzialności za jakość swojej pracy. Doskonalone są metody pracy i stale poprawiana jest jakość oraz efektywność pracy. Poprzez sukces firmy dąży się do osiągania indywidualnej satysfakcji zawodowej, społecznej i ekonomicznej.

Celem wobec dostawców jest utrzymanie dobrych stosunków handlowych. Odpowiednia współpraca z dostawcami ma duże znaczenie dla prawidłowej realizacji zadań. W interesie klientów stawia się dostawcom wysokie wymagania jakościowe, a tym, którzy są w stanie je spełnić, gwarantuje długotrwałą i wzajemnie korzystną współpracę.

Właściciele są zainteresowani zyskiem z poniesionych inwestycji. Funkcjonowanie firmy jest możliwe dzięki poniesionym inwestycjom przez właścicieli na utrzymanie i rozwój potencjału produkcyjnego. Odpowiednie kierowanie firmą, właściwe wykorzystanie zasobów oraz racjonalny rozwój jest podstawą do ekonomicznej i moralnej satysfakcji inwestorów.

Społeczeństwo oczekuje od organizacji zapewnienia miejsc pracy, wykazania odpowiedzialności i troski o środowisko, zdrowie, bezpieczeństwo oraz oszczędności energii i zasobów naturalnych. 

Podejście oparte na ryzyku

Istotną zmianą w ISO 9001:2015 w stosunku do dotychczasowych wymagań dotyczących procesów potrzebnych w systemie zarządzania jakością jest: określenie wymaganych wejść i oczekiwanych wyjść procesów, przydzielenie odpowiedzialności i uprawnień w ramach procesów, uwzględnienie określonych ryzyk i szans oraz ocena procesów i wdrażanie niezbędnych zmian.

Podejście oparte na ryzyku zapewnia zidentyfikowanie, ocenę i nadzorowanie ryzyka podczas projektowania i funkcjonowania systemu zarządzania jakością.

Ryzyko jest zwykle postrzegane w sensie negatywnym, natomiast podejście oparte na ryzyku może również pomóc zidentyfikować szanse dla organizacji. W kontekście ISO 9001:2015 ryzyko odnosi się do niepewności osiągnięcia głównego celu normy, tj. do zapewnienia, aby organizacja była zdolna do stałego dostarczania klientom wyrobów i usług  zgodnych z ich wymaganiami oraz dążyła do zwiększenia zadowolenia klienta. Pojęcie „szanse" jest związane z wychodzeniem ponad oczekiwania i określone cele. Szanse mogą nadarzyć się jako wynik sytuacji sprzyjającej osiągnięciu zamierzonych wyników, takich jak: zbiór okoliczności, które umożliwiają organizacji pozyskanie nowych klientów, rozwój nowych wyrobów i usług, redukcję odpadów lub poprawę produktywności, otwarcie nowych rynków.

Ryzyko jest wbudowane w cały system zarządzania, jest obecne we wszystkich procesach i działaniach. W ISO 9001:2015 nie ma podrozdziału "Działania zapobiegawcze" – koncepcja działań zapobiegawczych jest wyrażona poprzez podejście oparte na ryzyku przy formułowaniu wymagań dotyczących systemu zarządzania. Działania zapobiegawcze są częścią planowania strategicznego. Dzięki podejściu opartemu na ryzyku organizacja będzie starała się zapobiegać lub zmniejszać liczbę niezgodności od samego początku – od procesu planowania.

Wiedza organizacji i zarządzanie zmianami

Podstawą wiedzy organizacji są ludzie i ich doświadczenie. Wiedza organizacji jest oparta na źródłach wewnętrznych (np. własność intelektualna, wiedza wyniesiona z doświadczenia, z błędów i projektów zakończonych sukcesem,  utraconych szans, doskonalenia procesów, wyrobów i usług) i zewnętrznych (np.  normy, konferencje, seminaria, wiedza pozyskana od klientów i dostawców zewnętrznych).

Aby uzyskać korzyści związane z wprowadzanymi zmianami, organizacja powinna rozważać wszelkie możliwe do wystąpienia rodzaje zmian, na przykład w procesach, udokumentowanych informacjach, wyposażeniu, szkoleniu pracowników, wyborze dostawców.

Konieczność wprowadzenia zmiany może wynikać np. z:
- Informacji zwrotnych od klientów
- Reklamacji klientów
- Informacji zwrotnych od pracowników
- Innowacji
- Zidentyfikowanego  ryzyka i szans
- Wyników auditu wewnętrznego
- Wyników przeglądu zarządzania
- Zidentyfikowanych niezgodności.

Bardzo ważne jest  zarządzanie ciągłością działania, czyli BCM (Business Continuity Management), tj. podejście do zarządzania organizacją w sposób pozwalający na utrzymanie wyznaczonego i akceptowanego poziomu dostarczania wyrobów lub usług w wypadku wystąpienia zakłóceń w otoczeniu zewnętrznym i wewnętrznym.

Źródła: https://wiedza.pkn.pl